Medenzeggenschap in de zorg
voor de zorgvrijwillger
Algemene inleiding
Een cliëntenraad ‘staat’ onafhankelijk van de zorgaanbieder. Zorg is te beschouwen als een contractuele relatie: aan één kant staat de zorgaanbieder die zorg biedt en aan de andere kant staat de zorgvrager die zorg nodig heeft en daarvoor via de Zorg Verzekerings wet (Zvw) betaald wordt. Aangezien de zorgvrager/cliënt de zwakste partij in deze contractuele relatie is, heeft de wetgever de Wet Medezeggenschap Cliënten Zorgsector (WMCZ) in het leven geroepen, waarmee een zekere balans komt in de belangenafweging tussen de zorgvrager/cliënt en de zorgaanbieder-arts-verpleegkundige. De WMCZ 1996 had als primair doel de medezeggenschap te verbeteren en de WMCZ 2018 had als primair doel de medezeggenschap in de zorg te versterken. Eerst is van belang om intern in de cliëntenraad een visie op MZ te ontwikkelen en daarna deze samen met de Raad van Bestuur (RvB) vast te stellen. Daarna moet de cliëntenraad een visie , missie en strategie ontwikkelen.
1. Perspectief bezien vanuit de clientenraad
1a. Wat is er al aanwezig? Aan documenten en stukken?
Functie -en taakbeschrijvingen? Wie maakt naast de voorzitter deel van de cliëntenraad? Rol en taakverdeling van de clientenraad.
Benoeming en zittingsduur? Werving, selectie en benoeming door CR. Zittingsduur 4 jaar.
Is er een huishoudelijk reglement? Kopie bijgevoegd.
Is er een jaarverslag van het vorig jaar?
Is er al een Medezeggenschapsregeling clientenraad?
Heeft de vz de curriculum vitae’s van de leden en welke talenten hebben de leden? (Inventariseren bij het selectieproces en bij de kennismaking met potentieel nieuwe leden)
Hoe goed kent de vz. de wensen en de ervaringen van de andere deelnemers?
Waar hebben de cliëntenraad leden behoefte aan? Cursus WMCZ 2018 bij het ZBI of het LOC.
Coaching van de individuele leden: let op hoofdzaak en bijzaak. Stel prioriteiten; er is zoveel te doen en zoveel informatie dat je door de bomen het bos mogelijk niet meer ziet. Zie profielschets CR-leden.
Er bestaan diverse samenwerkingsmodellen tussen de cliëntenraad en de zorgaanbieder. (MZ-regeling).
HOE WAARBORGT DE CLIENTENRAAD ZIJN ONAFHANKELIJKE POSITIE? (WAT HEEFT ZIJ DAARVOOR NODIG?) (een gezond verstand en een antenne voor belangenverstrengelingen).
Heeft de vz behoefte aan een voorbeeldmodel dan kan dat door ZBI geleverd worden.
1b. Taken en bevoegdheden en deskundigheden van de voorzitter en de overige leden van de cliëntenraad
Representativiteit?: De cliëntenraad moet zodanig zijn samengesteld dat deze voldoende representatief is voor de cliënten van de instelling. Zo representatief mogelijk
Deskundigheid?: de cliëntenraad moet in staat zijn om de gemeenschappelijke belangen van clienten te behartigen. Leden selecteren op expertise.
Adviesbevoegdheid: zie artikel 3 WMCZ.
Advisering op eigen initiatief: zie art. 3 lid 3 WMCZ.
Zijn de juridische en ethische rechten en plichten van de cliëntenraad bekend? Begrippenkader? WMCZ 2018 en MZ-regeling.
Zijn de juridische en ethische rechten en plichten van de zorgaanbieder/ van het bestuur van het ziekenhuis in dit geval bekend?
Ethische = waarden en normen. Wat is de filosofie van medezeggenschap?
Welke netwerken zijn er?
Positieve benadering: Hoe word en blijf ik een vitale cliëntenraad die serieus genomen wordt door de Raad van bestuur? Welke netwerken zijn er al op dit moment?
Kennen zij bijvoorbeeld de landelijke organisatie Cliëntenraden? (LOC). Plus er bestaat een landelijk steunpunt medezeggenschap (www.lsr.nl).
Is de voorzitter en zijn de andere leden bekend met hun zeg maar zusjes en broertjes in het ziekenhuis?
Zoals bijvoorbeeld te noemen de klachtencommissie en de klachtenfunctionaris en de klachtenregeling. Hierover heeft de CR instemmingsrecht, direct gerelateerd aan de cliënt. Kennen zij het jaarverslag van de klachtencommissie? Dat behoort jaarlijks te worden gepresenteerd in een (overleg)vergadering in het kader van transparantie.
En ook bijvoorbeeld genoemd kunnen worden de pastorale werkers.
En hoe staat het met het kwaliteitsplan, met de begroting en met het jaarplan? Zie de bijlagen
1c. Coaching van de voorzitter en de leden van de cliëntenraad
Waar is behoefte aan? Hoe is de onderlinge chemie?
Eerst polsen wat er nodig is.
Gedragsregels?
Er bestaan meerdere modellen ten aanzien van coaching.
Bekend en veel gebruikt is het model van van Gelder (schema didactisch handelen).
ZBI kan dit model toelichten zodat de clientenraad dit model kan gebruiken en toepassen binnen en buiten de cliëntenraad.
1d.Communicatie over en van de cliëntenraad
Is er een folder over de cliëntenraad? Flyer is gewenst voor ledenwerving en bekend stelling taak CR.
Hoe weten de patiënten/cliënten van het bestaan van de cliëntenraad in het ziekenhuis af?
Bekend met het ziekenhuis en alle afdelingen die zich in het ziekenhuis bevinden? Met de structuur en met de diverse “poppetjes”?
Bekendheid met overige patiënten rechten?
Bekendheid met hoe de zorg in Nederland in elkaar steekt
Bekendheid met gezondheidszorgpsychologie? Plus er zijn mondige en minder mondige mensen.
Hoe ga je daar mee om? Besef dat die verschillen er zijn. (Mogelijk ook in de cliëntenraad zelf).
1e Bekendheid met de diverse arts-patiëntrelaties?
Tenslotte: Er bestaan in beginsel 4 verschillende arts-patiëntrelaties.
En daar horen diverse gespreksmodellen bij.
1f. Materiele middelen van de cliëntenraad
Zijn er voldoende financiële middelen? Zie documenten mbt Werkplan en Begroting
2. Het wettelijke kader van de Wet Medezeggenschap Clienten Zorginstellingen (WMCZ)
2a . Een stukje (rechts)geschiedenis
De Eerste Kamer is op 27 februari 1996 (Staatscourant 43, donderdag 29 februari 1996), akkoord gegaan met de Wet medezeggenschap cliënten zorginstellingen. Een mijlpaal.
De wet regelt de medezeggenschap van patiënten en cliënten van een instelling via een cliëntenraad.
De wet regelt 4 zaken:
- de oprichting van cliëntenraden in alle instellingen met de daarbij behorende bevoegdheden,
- de invloed van de clientenraad op de samenstelling van het instellingsbestuur,
- de openbaarheid van stukken,
- de wijze waarop de naleving van de wet in de praktijk is gewaarborgd.